“Chiến tranh tiền tệ”: Cuộc chiến được báo trước

Mới đây Tổng thống Putin cảnh báo rằng các nước “không thân thiện” khi mua khí đốt của Nga cần khởi động thanh toán bằng đồng rúp của Nga thay vì đồng đô la Mỹ (USD) hay đồng euro của EU.

Đòn đánh này của Nga không phải là chuyện đùa. Tính gộp lại, các nước châu Âu mua 40% khí đốt của Nga, chi trả tới 800 triệu USD mỗi ngày. Động thái mới của Nga thực sự chưa từng có tiền lệ. Tuy nhiên, châu Âu đã phản ứng lại theo kiểu thách thức, dù rằng sự thách thức đó có thể mềm đi vì những lợi ích cục bộ nào đó.

Sau khi Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014, các lệnh trừng phạt để đáp trả động thái đó của Nga đã làm lộ rõ một trở ngại lớn đối với Nga khi họ tìm cách đối đầu phương Tây – đó là thế thượng phong của phương Tây trong hệ thống tài chính toàn cầu.

Kể từ đó, Nga đã thực hiện các bước đi để giảm việc phụ thuộc vào đồng USD, dự báo chính xác hình thức trừng phạt diện rộng mới được áp dụng gần đây lên Nga. Theo một ước tính, lượng hàng xuất khẩu Nga tính theo USD giảm từ 80% năm 2014 xuống còn một nửa vào thời điểm này.

Cùng thời kỳ, ngân hàng trung ương Nga giảm một nửa dự trữ USD, chuyển sang đồng euro, đồng nhân dân tệ, và cả các ngoại tệ khác nữa. Vào năm 2019, Nga nắm 1/4 trong tổng dự trữ nhân dân tệ của thế giới.

Trong cuộc nổi dậy này, Nga có một nước ủng hộ chính, đó là Trung Quốc.

Trong nhiều năm, cả Nga và Trung Quốc đều tìm cách “cai” dần đồng USD trong nỗ lực “phi đô la hóa”. Hai nước đã có một bước đi lớn theo hướng đó vào năm 2019, khi họ nhất trí tiến hành mọi hoạt động thương mại song phương bằng đồng nội tệ tương ứng của hai nước.

Tổn hại nhanh chóng xảy ra với nền kinh tế Nga có thể đã khiến Trung Quốc phân vân liệu mình có thể chịu đựng các lệnh trừng phạt tương tự.

Trong lịch sử hiện đại, thực sự mới có một vụ soán ngôi tiền tệ, khi đồng tiền của Anh đã bị đồng tiền của Mỹ vượt mặt sau Thế chiến II. Khi đó Anh bị nợ nần sau 2 cuộc thế chiến trong quãng 4 thập kỷ. Để đồng nhân dân tệ vượt qua đồng USD thì cần có một sự thay đổi tương tự.

Bắc Kinh có cách tiếp cận khác đối với vị trí siêu cường. Khác với Nga, khi tiến tới một thế giới hậu USD, Trung Quốc vẫn gắn với một hệ thống thương mại toàn cầu do phương Tây xây dựng.